Kazakistan Tamgalısay’da yer alan en önemli bedizlerimizden biri. 2004 de “UNESCO dünya mirası” içine alınan bu bölge Türk’ün en kutsal alanlarından biri olarak sayılıyor. Sadece 900 hektarlık Tamgalısay içinde 5000 i aşkın kaya çizimi yeralmaktadır. Kadim Atalarımızın en az on bin yılı aşkın (mö 15000 – 4000) süreden bu güne kadar uğradığı; yakarışlarını, inançlarını, törülerini, yaşamlarını kayalara vurduğu bu alan kutsallığını şu an bile korumaktadır. Görselde Kün ve AY (Tengri) ile ilişkilendirmiş, ululaştırılmış ve kişiselleştirilmiş iki betimleme, yakarış ve alkışta (ayin – dua) bulunan bir kaç KAM, bu yakarışa katılmış olan kişiler ve canlı ıduklar (adak – kurban) yer almaktadır. Bu bölgeler ayrıca büyük Kurgan ve gömü alanlarıdır.

Semah, Zeybek, Halay ve türevlerinin kökenlerinin Türk yakarış ve alkışlarında yapılan davranışlar olduğu bence açıktır. Bu yakarışlar süreç içinde görsellik kazanmış yer yer Tanrıya, yer yer ise eğlence amacıyla da yapılır olmuştur. Örneğin Alevi Türkmenler de bu durum şu an bile yakarış ve alkışken, Uygur Türklerinde benzerleri eğlence amaçlı yapılmaktadır.

Bu bediz belki de Türk’ün adı bile konmadan önce Kadim Atalar eli ile kayaya vurulmuş çizimleridir. Bu bedizde anlam verdiklerimi üst yazı da yazdım. Bedizde kullanılan bir çok parça ileride birçok ongun ve tamganın da alt yapısını oluşturacaktır. Bu çizimin hem inanç hemde kozmolojik bir anlamı olduğu ve birleşimi ile bir betimleme oluşturulduğu açıktır. Ben o iki büyük çizimi Kün ve Ay olarak görüyorum. Kün ve Ay doğrudan Tengri anlayışının da köken düşüncesidir. En büyük, en korkulan, en ölümsüz olan onlar olduğu ve Kün ile Ayın; özellikle Kün’ün Tengrisel yapısı bir çok söylence ve bitig içinde de gizlidir. Kün olarak anlam verdiğim bediz diğer “kendinden ufak gözüken künleri (yıldızları) etrafında toplamış olarak betimlendirilmiş” ve kişisellik verilmiştir. Onun “eşi ve eki” olarak gözüken Ayın ise “aydınlığına bir bir sınır verilerek ışıkları çizilerek” betimlenmiş ve kişilik verilmiştir. Kişilik verilmeleri de onların; Tengrisel yapısını, yaşamları ve düşünsel kişilikleri olduğu gerçeği düşüncesini gösterme amaçlı olmalıdır. O yapıda betimlenmelerinin amacının bu olduğunu düşünüyorum. Bu konuda Türk söylence ve bitiglerinden, inanç ve kültür temellerinden yararlanılarak başka anlamlarda çıkarmak tabi ki mümkündür.

– Kürşad BAYTOK